Zwiazki z Polska

Budynki i teren Zamku Barony zostały przejęte przez Polską Armię podczas Drugiej Wojny Swiatowej.

W czasie zawieszenia broni miedzy Francją a Niemcami w czerwcu, 1940 roku, polskie oddziały alianckie były ewakuowane do Wielkiej Brytanii by pomóc w walce z niemieckim najeżdzcą. Około 17,000* polskich żołnierzy zostało skierowanych do Szkocji, gdzie zostali umieszczeni w tymczasowych obozach w okolicach Crawford, Douglas, Biggar a póżniej też, w Peebles, przed ustanowieniem bardziej stałych baz na północ od ujscia Forth w Fife, Angus i Perthshire.

(*Liczba ta stanowiła około jednej czwartej polskich żołnierzy, którzy byli we Francji. Grupa ta była stopniowo powiększana przez późniejszych przybyszów uwolnionych z niewoli rosyjskiej i rownież rekrutowana z polskiej diaspory, nawet z tak odległych miejsc jak Ameryka Południowa. Do maja 1944 roku liczba ta wzrosła do około 26,5 tysięcy.)

W październiku 1940 roku, polakom zgrupowanym w Pierwszym Korpusie Polskim pod dowódctwem naczelnego generała Władysława Sikorskiego, powierzono obronę długiego odcinka wschodniego wybrzeża Szkocji przed ewentualną niemieckią inwazją. Mimo tego, że spodziewano się głównego lądowania wrogich wojsk w południowej Anglii, Ministerstwo Wojny obawiało się możliwości dywersyjnego ataku z okupowanej przez Niemców Norwegii. Polacy przejęli istniejące fortyfikacje wybrzeża i umocnili je poprzez tworzenie barier przeciwczołgowych i bunkrów w swoim sektorze miedzy Arbroath (później przedłużonym do Montrose, 38 mil na północ od Dundee) i Burntisland na północnym brzegu Firth of Forth. Wiosną 1942 zrzekli się odpowiedzialności za Angus, przejmując w zamian obrone East Lothian. Od lipca 1940 roku trzy pociągi pancerne, spośród łącznie 12-tu na całą Wielkią Brytanię, miały swoją bazę w Szkocji, w Aberdeen, Stirling i Edynburgu [Longniddry]. Od listopada 1940 roku Armia Polska przejęła prowadzenie wszystkich pociągów pancernych, począwszy od tych bazujących w Szkocji.

“[W planach obrony] miejsce pobytu polskich oddziałów, ze względu na zachowanie tajemnicy, było określane ogólnym mianem ‘gdzieś w Szkocji’… – Podporucznik, Zbigniew Mieczkowski

General Maczek

W roku 1942, niektóre polskie jednostki frontowe zostały zreorganizowane w Pierwszą Polską Dywizje Pancerną pod dowództwem szanowanego generała Stanisława Maczka. W tym samym roku Barony Castle stał się głównym kolegium szkolenia polskich oficerów (Polska Wyższa Szkoła Wojskowa po upadku Warszawy w 1939 roku zawiesiła swoją działalność). Wiadomo, że generał Maczek brał udział w ceremonii zamknięcia jednego z kursów w Eddleston w marcu lub kwietniu 1943.
Po kampanii w południowej Polsce 1939, w ktorej grał znaczącą rolę oraz walkach we Francji, Maczka siedzibą stało się Forfar gdzie miał za zadanie doprowadzenie Pierwszej Polskej Dywizji Pancernej do gotowości do boju na czas lądowania wojsk w Normandii w 1944 roku (Dywizja Pancerna składała się z 15,000 ludzi, 300 czołgów i 1,600 sztuk artylerii). Od kwietnia, 1942 roku, w ramach przygotowań do walki, Dywizja była przenoszona do Borders na intensywny trening. Polscy żołnierze stali się normalnym widokiem w Galashiels, Kelso, Earlston, Lauder, Greenlaw, Duns i Kelso.

Po kampanii w południowej Polsce 1939, w ktorej grał znaczącą rolę oraz walkach we Francji, Maczka siedzibą stało się Forfar gdzie miał za zadanie doprowadzenie Pierwszej Polskej Dywizji Pancernej do gotowości do boju na czas lądowania wojsk w Normandii w 1944 roku (Dywizja Pancerna składała się z 15,000 ludzi, 300 czołgów i 1,600 sztuk artylerii). Od kwietnia, 1942 roku, w ramach przygotowań do walki, Dywizja była przenoszona do Borders na intensywny trening. Polscy żołnierze stali się normalnym widokiem w Galashiels, Kelso, Earlston, Lauder, Greenlaw, Duns i Kelso.

Pamiątkowy napis, Duns, Berwickshire

Podczas kampanii w Normandii, Dywizja odegrała kluczową rolę w zamknięciu tzw. „kotła” w bitwie pod Falaise. Zadanie zamnkięcia “kotła” , w którym znalazły sie wojska niemieckie 7 Armii i 5 Armii Pancernej powierzono m.in. Pierwszej Dywizji Pancernej. Polacy, wedłóg słów generała Montgomery’ego, mieli tworzyć “korek w butelce”. Odcięci od innych Armii Alianckich, przez trzy dni z powodzeniem odpierali wszelkie próby wydostania się z tamtąd niemieckich wojsk, podczas gdy w tym samym czasie II-a Dywizja Pancerna SS próbowała uwolnić uwiezione tam wojska niemieckie. Ogólna strategia okazała się skuteczna, Niemcy ponieśli poważne straty w ludziach i sprzęcie: ilość niemieckich więźniów szacuje się na 40-50,000 . Zadanie zostało wykonane jednak kosztem ciężkich ofiar wśród Polaków; około 2300 zostało rannych lub zabitych. W październiku 1944 roku Dywizja Maczka wyzwoliła holenderskie miasto Breda, a w maju 1945 roku Generał Maczek odebrał kapitulację niemieckiej bazy morskiej Wilhelmshaven. Pod koniec kampanii oszacowano, że Dywizja straciła jedną trzecią sił.

* * * * *

(You Fotografie marszu Pierwszej Dywizji Pancernej przez Europę można zobaczyć za pośrednictwem tegolinku — note that the end quotation should state “other nations”, not “all nations”.)

(Ten film dokumentalny pokazuje walki w Falaise Gap (od ok 46:18 min do 1 godz 10 min). Z glównym udziałem od strony polskiej, Zbigniewa Mieczkowskiego, którego hołd dla generała Maczka można znaleźć na naszej stronie Educational Resources page. Ostrzeżenie: material zawiera graficzny obraz ofiar wojny.)

* * * * *

Po wojnie Maczek, tak jak większość jego żołnierzy, nie chciał żyć w komunistycznej Polsce, bedącej pod kontrolą Związku Radzieckiego, gdzie osobiste bezpieczeństwo polakow, ktorzy brali udział w walkach na Zachodzie, nie było gwarantowane. Zadomowił się w Szkocji i zmarł w Edynburgu w 1994 roku, mając 102 lata.

W Edynburgu, na początku lat 1960-tych, Tomasik i Maczek zostali sąsiadami i dobrymi znajomymi. W latach 1970-tych, jako prywatny gość Tomasika, emerytowany generał wraz z rodziną przebywał podczas letnich wakacji w hotelu Black Barony, w czasie kiedy “Wielka Polska Mapa Szkocji” była konstruowana przez zespół polaków pod kierunkiem dr Kazimierza Trafasa. Zainteresowanie Maczka, byłego dowódcy armii pancernej, topografią i konturami lądu, jak wykazano w kampanii Falaise Gap, doprowadziło do spekulacji, że mógł on mieć wkład w budowę mapy. Tradycja wojskowa planowania strategicznego, opartego na modelach krajobrazów zrobionych w skali, sugeruje, że Wielka Polska Mapa Szkocji mogła być echem tej tradycji.

Jak Maczek, wielu polskich ex-kombatantów zostało po wojnie w Szkocji. Wielu z nich ożeniło się ze szkotkami i miało z nimi rodziny, których potomkowie wiążą Szkocką i Polską kulturę we własnych rodzinach jak i w społeczeństwie. Odkąd Polska została człokiem Unii w 2004 roku, dołączyła się do nich nowa generacja polaków, których liczba w 2009 roku była szacowana na około 70 tys.

Redakcja Mapy dziękuje Robertowi Ostrycharzowi za porady i pomoc przy przygotowaniu tego artykulu.

* * * * *

Więcej informacji na temat mapy znajduje sie tutaj

A więcej informacji na temat Szkocko-Polskich powiązań znajdą Państwo na stronie Did You Know? Czy Wiesz Ze?

* * * * *

Szkocko-Polskie Spotkanie w 1940 roku

Polski żołnierz wspomina pierwszą lekcje integracji w Glasgow (urywek z książki (red) T. Devine i D.Hesse , Scotland and Poland, John Donald 2011).

Kiedy wyszliśmy [z kościoła] zostaliśmy otoczeni ludżmi. Oczywiście problemem było to, że ani oni nie mogli nas zrozumieć ani my ich ale była wśród nich rodzina z dwoma młodymi dziewczynkami w wieku szkolnym. Jedna z nich mówiła po niemiecku a druga po francusku. Zebraliśmy dość słów, aby mniej więcej móc rozmawiać i zabrali nas do swojego domu, jakże pięknego domu. Takiego luksusu nie widzieliśmy przez wiele miesięcy. Stół był suto zastawiony – obiad był przygotowany: sałata i kanapki z łososia i blask porcelany i sztućców. Zajęło nam trochę czasu, aby przypomnieć sobie etykietę jedzenia przy stole po pobycie w dziczy. Dziewczynki bardzo nam pomogły. Zadawały nam pytania o tym skąd jesteśmy, kim jesteśmy i gdzie jest Polska? Musieliśmy im opowiedzieć historię jak z Polski przeprawialiśmy sie przez Węgry, a teraz jesteśmy w Anglii a one powiedziały, że nie, nie, nie w Anglii, tylko w Szkocji.